Uproszczenia rachunkowe dla mikro i małych przedsiębiorców

Szczególne rozwiązania rachunkowe dla wskazanej grupy przedsiębiorców mają na celu dostosowanie krajowych przepisów do standardów unijnych (zaimplementowane do krajowego porządku prawnego ustawą z 6.12.2024 r. o zmianie ustawy o rachunkowości, ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2024 r., poz. 1863) dotyczą:

• kwalifikacji umów leasingu (leasing finansowy, operacyjny) (art. 3 ust. 6 ustawy o rachunkowości),
• uwzględniania zasady ostrożności przy wycenie poszczególnych składników aktywów i pasywów (art. 7 ust. 2b ustawy o rachunkowości),
• sposobu kalkulacji kosztu wytworzenia produktu (art. 28 ust. 4a ustawy o rachunkowości),
• wyceny aktywów i pasywów według wartości godziwej i skorygowanej ceny nabycia, a także stosowania przepisów w sprawie uznawania i metod wyceny oraz ujawniania i prezentacji instrumentów finansowych (art. 28a i art. 28b ustawy o rachunkowości),
• zasad dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych od środków trwałych (art. 32 ust. 7 i 8 ustawy o rachunkowości),
• ustalania aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego (art. 37 ust. 10 ustawy o rachunkowości),
• tworzenia biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów w zakresie przyszłych świadczeń na rzecz pracowników (art. 39 ust. 6 i 7 ustawy o rachunkowości),
• sprawozdawczości finansowej (art. 45 ust. 3 pkt 1, art. 46 ust. 5 pkt 4 i 5, art. 47 ust. 4 pkt 4 i 5, art. 48 ust. 3 i 4, art. 49 ust. 4-6, art. 49a, art. 49c ustawy o rachunkowości).

Definicja jednostek mikro i małych

Zgodnie z obowiązującą od 1.01.2025 r. normą art. 3 ust. 1 pkt 1a ustawy o rachunkowości przez jednostkę mikro należy rozumieć firmę, która w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy, a w przypadku jednostki rozpoczynającej działalność lub prowadzenie ksiąg rachunkowych – w roku obrotowym, w którym rozpoczęła działalność lub prowadzenie ksiąg rachunkowych, nie przekroczyła co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:

• 2 mln zł (w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego),
• 4 mln zł (w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy),
• 10 osób (w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty).

Z kolei jednostka mała to firma niebędąca jednostką mikro, która w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy, a w przypadku jednostki rozpoczynającej działalność lub prowadzenie ksiąg rachunkowych – w roku obrotowym, w którym rozpoczęła działalność lub prowadzenie ksiąg rachunkowych, nie przekroczyła co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości (art. 3 ust. 1 pkt 1b ustawy o rachunkowości):

• 33 mln zł (w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego),
• 66 mln zł (w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy),
• 50 osób (w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty).

Pamiętać przy tym trzeba, że przedsiębiorcy tracą status jednostki mikro lub małej, jeżeli dwa lata z rzędu (tj. w roku obrotowym, za który sporządzają sprawozdanie finansowe oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy) przekroczyli co najmniej dwie z ww. trzech.

Kwalifikacja umów leasingu

Jednostki mikro i małe mogą dokonywać na gruncie prawa bilansowego kwalifikacji umów leasingowych (leasing finansowy, operacyjny) według zasad obowiązujących w przepisach podatkowych i nie stosować przepisów prawa rachunkowego.

Uproszczenie to umożliwiające jednakowe traktowanie (ujednolicenie) leasingu zarówno na gruncie prawa bilansowego, jak i podatkowego jest możliwe do zastosowania pod warunkiem, że zostało uprzednio zapisane w zasadach (polityce) rachunkowości firmy oraz równocześnie nie wywiera istotnie ujemnego wpływu na rzetelne i jasne przedstawienie jej sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego. Przedstawione rozwiązanie ma na celu ułatwienie rozliczania przez przedsiębiorcę i ewidencjonowania przez niego w księgach rachunkowych przychodów oraz kosztów związanych z umową leasingową.

Zasada ostrożności przy wycenie aktywów i pasywów

Jednostki mikro i małe (z wyjątkiem spółek kapitałowych, spółek komandytowo-akcyjnych oraz spółek jawnych i komandytowych, których wszystkimi wspólnikami ponoszącymi nieograniczoną odpowiedzialność są spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne lub spółki z innych państw o podobnej do tych spółek formie prawnej) mogą zrezygnować z zachowania zasady ostrożności przy wycenie poszczególnych składników aktywów i pasywów w zakresie tworzenia odpisów aktualizujących wartość aktywów oraz rezerw na znane tym przedsiębiorstwom ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń.

Zasadę ostrożności reguluje art. 7 ust. 1 ustawy o rachunkowości. Zgodnie z tym przepisem poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się, stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem zasady ostrożności. W szczególności należy w tym celu w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, uwzględnić:

• zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych,
• wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne,
• wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne,
• rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń.